Iasos Bizans dönemi toplumunun paleopatolojik analizi
No Thumbnail Available
Files
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Bu çalışmada Iasos Bizans toplumunu oluşturan bireylere ait iskeletler üzerinde morfolojik incelemeler yapılmış ve toplumun sağlık yapısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Iasos Bizans toplumunda travma, enfeksiyonel hastalıklar, eklem hastalıkları, metabolik hastalıklar, konjenital anomaliler ve tümöral oluşumlar gözlenmiştir. Travma Iasos'da % 13,3 oranında görülmektedir ve tüm travmalar birey yaşıyorken iyileşmiştir. Diğer Anadolu Bizans-Orta Çağ toplumları ile karşılaştırıldığında, travmanın Iasos Bizans toplumunda diğer toplumlara nazaran daha az görüldüğü ortaya çıkmıştır. Travmaların muhtemelen düşme veya çarpma gibi küçük kazalar sonucunda oluşmuş olabileceği düşünülmüştür. Enfeksiyonel hastalıklardan toplumda yalnızca periostitis gözlenmiştir. Toplumda görülme oranı % 17,2'dir. Diğer toplumlarla karşılaştırıldığında ortalama bir değer sergilemektedir. Periostitisin yüksek oranda görülmemesi genellikle toplumun hijyen seviyesinin ve yaşam standardının yüksek olmasına bağlanmaktadır. Ancak % 60,4'lük fetus-bebek-çocuk ölüm oranı, böyle bir durumun ihtimal dahilinde olmadığını göstermektedir. Iasos Bizans toplumunda az oranda görülen periostitisin muhtemel sebebini lezyonun enfekte olmuş bireylerin kemiklerine yansımadan bireylerin hızlı bir şekilde hayatlarını kaybetmiş olmasına bağlamak makul görünmektedir. Eklem hastalıklarından vertebral osteoartrit (% 24,6), vertebral osteofit (% 13,11) ve periferal osteoartritin Iasos Bizans toplumunda diğer Anadolu toplumlarına kıyasla çok daha düşük oranda görüldüğü ortaya konmuştur. Bizans Dönemi'nde elitlerin ve din adamlarının kilise gibi kutsal alanların içine ya da çevresine gömüldükleri bilinen bir bilgidir ve bu bağlamda Iasos Bizans toplumuna ait bireylerin bazilika çevresindeki mezarlardan çıkarıldığı bilinmektedir. Dolayısıyla, eklem hastalıklarının az oranda görülmesinin temel sebebinin topluluğu oluşturan bireylerin balıkçılık ile uğraşan bireylerden ziyade, elit bireylerden ve din adamlarından oluşabileceği düşüncesi makul gözükmektedir. Iasos Bizans toplumunda tespit edilen porotic hyperostosis (%12), cribra orbitalia (% 19,7), femoral cribra (%3,8) ve osteoporoz (%5,1) metabolik hastalıkların biyogöstergeleridir. Porotic hyperostosis ve cribra orbitalia birçok çalışmada genel olarak demir eksikliği ile ilişkilendirilmektedir. Ancak temel besin kaynağını deniz ürünleri oluşturan Iasos'ta demir eksikliğinden kaynaklı bu lezyonların görülmesi beklenen bir durum değildir. Bazı çalışmalarda cribra orbitalianın ve porotic hyperostosisin demir eksikliğinden ziyade B12 eksikliği sonucu oluştuğu belirtilmiş ve sindirim sistemini etkileyen enfeksiyonlar sonucu meydana gelen vitamin kaybının (B12) bu lezyonların oluşmasına sebep olabileceği bildirilmiştir. Bu bağlamda, MS. 6.yüzyılda ortaya çıkan ve 14. yüzyılda tekrar ortaya çıkarak Anadolu'ya ulaşan vebanın Iasos'a Bizans Dönemi'nde ulaşmış olabileceği ve insanların sindirim sistemini etkileyerek bireylerde porotic hyperostosis ve cribra orbitalia gibi lezyonların oluşmasına sebep olmuş olabileceği düşünülmektedir. Ancak, vebanın ölümlere oldukça hızlı sebep olduğu ve bu nedenle kemiklerde lezyon bırakma ihtimalinin düşük olduğu da unutulmamalıdır. Iasos Bizans toplumunda konjenital anomalilerden sakralizasyon (%5) ve çoklu blok vertebra (%6,7) toplumda oldukça az oranda görülmektedir. Aynı şekilde tümöral oluşumlardan olan osteoma Iasos toplumunda oldukça nadir olarak gözlenmektedir (% 4,2). Iasos Bizans toplumunda yetişkin olmayan bireyler toplumun %62,3'ünü oluşturmaktadır. Diğer Anadolu Bizans-Orta Çağ toplumları ile karşılaştırma yapıldığında, bu oranın oldukça yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Bazilika çevresine elitlerin ve din adamlarının yanında bebek ve çocukların da gömülme ihtimali Iasos Bizans toplumundaki bu yüksek bebek-çocuk ölüm oranını açıklamaya adaydır. Bununla beraber, Anadolu'ya yayılan hıyarcıklı veba bağışıklık sistemi yetişkinlere oranla daha zayıf olan bebek ve çocukları büyük oranda etkilemiş ve ölümlerine sebep olmuş olabilir.
Description
Keywords
Iasos, Bizans, paleopatoloji